Διπολική διαταραχή
Επιμέλεια Σερέτη Λευκοθέα
Η διπολική διαταραχή (γνωστή και ως μανιοκατάθλιψη) είναι μια ψυχιατρική ασθένεια που χαρακτηρίζεται από δύο συναισθηματικές διαταραχές, τη μανία και την κατάθλιψη.
Αυτές οι διαταραχές μπορούν να συμβούν σε ένα φάσμα που διακυμαίνεται από εξαντλητική κατάθλιψη μέχρι και αδιάκοπη μανία. Άτομα που υποφέρουν από διπολική διαταραχή συνήθως βιώνουν καταστάσεις μανίας ή υπομανίας ή μια μικτή κατάσταση μανίας και κατάθλιψης.
Η εκδήλωση των συμπτωμάτων συνήθως συμβαίνει σε νεαρή ηλικία. Τα επεισόδια της ασθένειας σχετίζονται με τη θλίψη, την αναστάτωση και με έναν σχετικά υψηλό κίνδυνο αυτοκτονίας. Διάφορες έρευνες υποδεικνύουν ότι η γενετική, το περιβάλλον, η νευροβιολογία καθώς ψυχολογικοί και κοινωνικοί παράγοντες είναι σημαντικοί στην ανάπτυξη διπολικής διαταραχής. Ψυχιατρικές έρευνες έχουν εστιάσει στους νευροβιολογικούς παράγοντες, ωστόσο ένα ξεκάθαρο οργανικό αίτιο δεν έχει ακόμα βρεθεί. Η διπολική διαταραχή "θεραπεύεται" με φάρμακα και/ή ψυχοθεραπεία. Για τη "θεραπεία" της διπολικής διαταραχής χρησιμοποιούνται διάφορα φάρμακα όπως αντιψυχωτικά, λίθιο και βενζοδιαζεπίνες. Σε σοβαρές περιπτώσεις, δηλαδή όταν υπάρχει κίνδυνος για τον ασθενή ή και για άλλα άτομα, η νοσηλεία είναι απαραίτητη. Θεραπεία με την έννοια της ίασης θεωρείται πως δεν υπάρχει στη διπολική διαταραχή.
Η διπολική διαταραχή έχει συνδεθεί με την δημιουργικότητα και ακόμη και την ιδιοφυΐα, και πολλοί καλλιτέχνες, όπως ο ζωγράφος Βίνσεντ Βαν Γκογκ και η συγγραφέας Βιρτζίνια Γουλφ, έπασχαν από αυτή. Αυτό έχει ωστόσο οδηγήσει τα τελευταία χρόνια και σε μια λανθασμένη εξιδανίκευση της διπολικής κατάστασης: Αφενός δεν είναι όλοι οι πάσχοντες κατ' ανάγκη ιδιοφυείς, αφετέρου ο πάσχων υποφέρει από την ασθένεια που συχνά συνεπάγεται δυσλειτουργικότητα και σημαντική πτώση της ποιότητας ζωής, έτσι ώστε οπωσδήποτε δεν είναι καμιά ιδεατή κατάσταση.
Συμπτώματα Η διπολική διαταραχή είναι μια ``κυκλική`` διαταραχή όπου οι ασθενείς βιώνουν περιοδικά επεισόδια μανίας και κατάθλιψης. Οι περισσότεροι άνθρωποι θα βιώσουν αρκετά επεισόδια (μέσος όρος: 0.4 με 0.7 τον χρόνο) που το καθένα θα διαρκεί για 3 με 6 μήνες.
Καταθλιπτική φάση Τα συμπτώματα καταθλιπτικής φάσης της διπολικής διαταραχής είναι: αίσθημα λύπης, άγχος, τύψεις, οργή, απομόνωση, απελπιστικότητα, διαταραχές στον ύπνο και της όρεξης για φαγητό, εξάντληση, απώλεια ενδιαφέροντος για πολλές δραστηριότητες, προβλήματα συγκέντρωσης, απάθεια, αποπροσωποποίηση ή αποπραγματοποίηση, απώλεια ενδιαφέροντος για διάφορες σεξουαλικές δραστηριότητες, κοινωνικό άγχος και ντροπή, οξυθυμία, χρόνιος πόνος (χωρίς κάποιο γνωστό αίτιο), τάσεις ή απόπειρες αυτοκτονίας.
Μανία Η μανία χαρακτηρίζεται συνήθως από έξαρση, υπερκινητικότητα και συναισθηματική διέγερση. Τα άτομα με μανία συνήθως βιώνουν αύξηση της ενέργειας (υπερκινητικότητα) και μείωση της ανάγκης για ύπνο, πολλά άτομα επίσης βιώνουν επιταχυμένο ρυθμό ομιλίας συχνά με μεγάλα άλματα στη σκέψη που μπορεί να εμποδίζουν τους άλλους να παρακολουθήσουν τους συνειρμούς τους. Η προσοχή ενός ατόμου με μανία συνήθως διασπάται. Η έλλειψη κριτικής μπορεί να οδηγήσει ένα άτομο σε πράξεις που να επιφέρουν άσχημες και οδυνηρές συνέπειες. Μπορεί επίσης να αρχίσουν την χρήση διαφόρων ουσιών όπως αλκοόλ, κοκαΐνη ή και υπνωτικών χαπιών. Η συμπεριφορά τους μπορεί να γίνει ενοχλητική και επιθετική. Πολλά άτομα μπορεί να θεωρούν ότι είναι σε μια "ειδική αποστολή" ή ότι είναι ανώτεροι όλων των άλλων, ιδέες που θεωρούνται μεγαλοπρεπείς και εξωπραγματικές. Το άτομο μπορεί να πάρει επικίνδυνα ρίσκα όπως ανεξέλεγκτη σεξουαλική δραστηριότητα ή απερίσκεπτες οικονομικές επενδύσεις, ή ακόμη και να θέσει σε κίνδυνο την σωματική του ακεραιότητα. Σε πιο ακραίες περιπτώσεις ένα άτομο με μανία μπορεί να αρχίσει να βιώνει ψύχωση ή διάσπαση από την πραγματικότητα όπου η σκέψη επηρεάζεται μαζί με τη διάθεση.
Μικτά επεισόδια Στο γενικότερο πλαίσιο της διπολικής διαταραχής, υπάρχει μια κατάσταση που τα συμπτώματα της μανίας και της κλινικής κατάθλιψης συμβαίνουν ταυτόχρονα (για παράδειγμα, αναστάτωση, άγχος, επιθετικότητα, σύγχυση, εξάντληση, αυθορμητισμός, αϋπνία, οξυθυμία, νοσηρότητα, πανικός, παράνοια, πίεση λόγου, παραληρητικές ιδέες, ταχείες αλλαγές στην σκέψη και οργή).
Τα μικτά επεισόδια είναι τα πιο ευμετάβλητα στη διπολική διαταραχή, καθώς η διάθεση ενός ανθρώπου αλλάζει γρήγορα και εύκολα.
Σε αυτά τα επεισόδια κάποιος μπορεί να ακρωτηριάσει τον εαυτό του, να κάνει απόπειρες αυτοκτονίας καθώς και χρήση ουσιών.
Αιτιολογία Σύμφωνα με το National Institute of Mental Health των ΗΠΑ δεν υπάρχει μια μεμονωμένη αιτία που προκαλεί τη διπολική διαταραχή, αλλά πολλοί παράγοντες που λειτουργούν συντονισμένα για να προκαλέσουν την ασθένεια. Επειδή η διπολική διαταραχή φαίνεται να κληρονομείται, πολλοί επιστήμονες ερευνούν για συγκεκριμένα γονίδια που μπορεί να αυξάνουν την πιθανότητα ενός ατόμου να αναπτύξει διπολική διαταραχή. Έρευνες έχουν δείξει ότι η διπολική διαταραχή, όπως και άλλες ψυχιατρικές ασθένειες, δεν προκαλείται από μόνο ένα γονίδιο. Άλλοι παράγοντες είναι οι ψυχοκοινωνικοί και οι νευροβιολογικοί.
Κληρονομικότητα Η διαταραχή φαίνεται να επηρεάζει άτομα της ίδιας οικογένειας (για παράδειγμα, έρευνες που έχουν γίνει σε δίδυμα αδέρφια έχουν δείξει πως στις περισσότερες περιπτώσεις, αν αναπτύξει το ένα παιδί μια ψυχική διαταραχή τότε θα αναπτύξει και το άλλο.)
Θεραπεία Η διπολική διαταραχή δεν μπορεί να θεραπευτεί, αντιθέτως η θεραπεία εστιάζει στο να βοηθήσει κάποιο άτομο να ελέγχει τα υπάρχοντα επεισόδια και στο να μην αναπτύξει άλλα επεισόδια στο μέλλον. Η θεραπεία γίνεται με φαρμακευτική αγωγή και ψυχοθεραπεία. Νοσηλεία ίσως χρειαστεί, ειδικά σε επεισόδια μανίας.
Επιμέλεια Σερέτη Λευκοθέα
Η διπολική διαταραχή (γνωστή και ως μανιοκατάθλιψη) είναι μια ψυχιατρική ασθένεια που χαρακτηρίζεται από δύο συναισθηματικές διαταραχές, τη μανία και την κατάθλιψη.
Αυτές οι διαταραχές μπορούν να συμβούν σε ένα φάσμα που διακυμαίνεται από εξαντλητική κατάθλιψη μέχρι και αδιάκοπη μανία. Άτομα που υποφέρουν από διπολική διαταραχή συνήθως βιώνουν καταστάσεις μανίας ή υπομανίας ή μια μικτή κατάσταση μανίας και κατάθλιψης.
Η εκδήλωση των συμπτωμάτων συνήθως συμβαίνει σε νεαρή ηλικία. Τα επεισόδια της ασθένειας σχετίζονται με τη θλίψη, την αναστάτωση και με έναν σχετικά υψηλό κίνδυνο αυτοκτονίας. Διάφορες έρευνες υποδεικνύουν ότι η γενετική, το περιβάλλον, η νευροβιολογία καθώς ψυχολογικοί και κοινωνικοί παράγοντες είναι σημαντικοί στην ανάπτυξη διπολικής διαταραχής. Ψυχιατρικές έρευνες έχουν εστιάσει στους νευροβιολογικούς παράγοντες, ωστόσο ένα ξεκάθαρο οργανικό αίτιο δεν έχει ακόμα βρεθεί. Η διπολική διαταραχή "θεραπεύεται" με φάρμακα και/ή ψυχοθεραπεία. Για τη "θεραπεία" της διπολικής διαταραχής χρησιμοποιούνται διάφορα φάρμακα όπως αντιψυχωτικά, λίθιο και βενζοδιαζεπίνες. Σε σοβαρές περιπτώσεις, δηλαδή όταν υπάρχει κίνδυνος για τον ασθενή ή και για άλλα άτομα, η νοσηλεία είναι απαραίτητη. Θεραπεία με την έννοια της ίασης θεωρείται πως δεν υπάρχει στη διπολική διαταραχή.
Η διπολική διαταραχή έχει συνδεθεί με την δημιουργικότητα και ακόμη και την ιδιοφυΐα, και πολλοί καλλιτέχνες, όπως ο ζωγράφος Βίνσεντ Βαν Γκογκ και η συγγραφέας Βιρτζίνια Γουλφ, έπασχαν από αυτή. Αυτό έχει ωστόσο οδηγήσει τα τελευταία χρόνια και σε μια λανθασμένη εξιδανίκευση της διπολικής κατάστασης: Αφενός δεν είναι όλοι οι πάσχοντες κατ' ανάγκη ιδιοφυείς, αφετέρου ο πάσχων υποφέρει από την ασθένεια που συχνά συνεπάγεται δυσλειτουργικότητα και σημαντική πτώση της ποιότητας ζωής, έτσι ώστε οπωσδήποτε δεν είναι καμιά ιδεατή κατάσταση.
Συμπτώματα Η διπολική διαταραχή είναι μια ``κυκλική`` διαταραχή όπου οι ασθενείς βιώνουν περιοδικά επεισόδια μανίας και κατάθλιψης. Οι περισσότεροι άνθρωποι θα βιώσουν αρκετά επεισόδια (μέσος όρος: 0.4 με 0.7 τον χρόνο) που το καθένα θα διαρκεί για 3 με 6 μήνες.
Καταθλιπτική φάση Τα συμπτώματα καταθλιπτικής φάσης της διπολικής διαταραχής είναι: αίσθημα λύπης, άγχος, τύψεις, οργή, απομόνωση, απελπιστικότητα, διαταραχές στον ύπνο και της όρεξης για φαγητό, εξάντληση, απώλεια ενδιαφέροντος για πολλές δραστηριότητες, προβλήματα συγκέντρωσης, απάθεια, αποπροσωποποίηση ή αποπραγματοποίηση, απώλεια ενδιαφέροντος για διάφορες σεξουαλικές δραστηριότητες, κοινωνικό άγχος και ντροπή, οξυθυμία, χρόνιος πόνος (χωρίς κάποιο γνωστό αίτιο), τάσεις ή απόπειρες αυτοκτονίας.
Μανία Η μανία χαρακτηρίζεται συνήθως από έξαρση, υπερκινητικότητα και συναισθηματική διέγερση. Τα άτομα με μανία συνήθως βιώνουν αύξηση της ενέργειας (υπερκινητικότητα) και μείωση της ανάγκης για ύπνο, πολλά άτομα επίσης βιώνουν επιταχυμένο ρυθμό ομιλίας συχνά με μεγάλα άλματα στη σκέψη που μπορεί να εμποδίζουν τους άλλους να παρακολουθήσουν τους συνειρμούς τους. Η προσοχή ενός ατόμου με μανία συνήθως διασπάται. Η έλλειψη κριτικής μπορεί να οδηγήσει ένα άτομο σε πράξεις που να επιφέρουν άσχημες και οδυνηρές συνέπειες. Μπορεί επίσης να αρχίσουν την χρήση διαφόρων ουσιών όπως αλκοόλ, κοκαΐνη ή και υπνωτικών χαπιών. Η συμπεριφορά τους μπορεί να γίνει ενοχλητική και επιθετική. Πολλά άτομα μπορεί να θεωρούν ότι είναι σε μια "ειδική αποστολή" ή ότι είναι ανώτεροι όλων των άλλων, ιδέες που θεωρούνται μεγαλοπρεπείς και εξωπραγματικές. Το άτομο μπορεί να πάρει επικίνδυνα ρίσκα όπως ανεξέλεγκτη σεξουαλική δραστηριότητα ή απερίσκεπτες οικονομικές επενδύσεις, ή ακόμη και να θέσει σε κίνδυνο την σωματική του ακεραιότητα. Σε πιο ακραίες περιπτώσεις ένα άτομο με μανία μπορεί να αρχίσει να βιώνει ψύχωση ή διάσπαση από την πραγματικότητα όπου η σκέψη επηρεάζεται μαζί με τη διάθεση.
Μικτά επεισόδια Στο γενικότερο πλαίσιο της διπολικής διαταραχής, υπάρχει μια κατάσταση που τα συμπτώματα της μανίας και της κλινικής κατάθλιψης συμβαίνουν ταυτόχρονα (για παράδειγμα, αναστάτωση, άγχος, επιθετικότητα, σύγχυση, εξάντληση, αυθορμητισμός, αϋπνία, οξυθυμία, νοσηρότητα, πανικός, παράνοια, πίεση λόγου, παραληρητικές ιδέες, ταχείες αλλαγές στην σκέψη και οργή).
Τα μικτά επεισόδια είναι τα πιο ευμετάβλητα στη διπολική διαταραχή, καθώς η διάθεση ενός ανθρώπου αλλάζει γρήγορα και εύκολα.
Σε αυτά τα επεισόδια κάποιος μπορεί να ακρωτηριάσει τον εαυτό του, να κάνει απόπειρες αυτοκτονίας καθώς και χρήση ουσιών.
Αιτιολογία Σύμφωνα με το National Institute of Mental Health των ΗΠΑ δεν υπάρχει μια μεμονωμένη αιτία που προκαλεί τη διπολική διαταραχή, αλλά πολλοί παράγοντες που λειτουργούν συντονισμένα για να προκαλέσουν την ασθένεια. Επειδή η διπολική διαταραχή φαίνεται να κληρονομείται, πολλοί επιστήμονες ερευνούν για συγκεκριμένα γονίδια που μπορεί να αυξάνουν την πιθανότητα ενός ατόμου να αναπτύξει διπολική διαταραχή. Έρευνες έχουν δείξει ότι η διπολική διαταραχή, όπως και άλλες ψυχιατρικές ασθένειες, δεν προκαλείται από μόνο ένα γονίδιο. Άλλοι παράγοντες είναι οι ψυχοκοινωνικοί και οι νευροβιολογικοί.
Κληρονομικότητα Η διαταραχή φαίνεται να επηρεάζει άτομα της ίδιας οικογένειας (για παράδειγμα, έρευνες που έχουν γίνει σε δίδυμα αδέρφια έχουν δείξει πως στις περισσότερες περιπτώσεις, αν αναπτύξει το ένα παιδί μια ψυχική διαταραχή τότε θα αναπτύξει και το άλλο.)
Θεραπεία Η διπολική διαταραχή δεν μπορεί να θεραπευτεί, αντιθέτως η θεραπεία εστιάζει στο να βοηθήσει κάποιο άτομο να ελέγχει τα υπάρχοντα επεισόδια και στο να μην αναπτύξει άλλα επεισόδια στο μέλλον. Η θεραπεία γίνεται με φαρμακευτική αγωγή και ψυχοθεραπεία. Νοσηλεία ίσως χρειαστεί, ειδικά σε επεισόδια μανίας.